Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική

Από την δεκαετία του 1970 και μετά η κεντρική θεωρία που έχει κυριαρχήσει στην χρηματοοικονομική επιστήμη είναι η Θεωρία της Αποτελεσματικής Αγοράς (ΘΑΑ, Efficient Market Hypothesis). Περιληπτικά, η ΘΑΑ πρεσβεύει ότι κάθε στιγμή, οι παρούσες τιμές των αξιογράφων αντικατοπτρίζουν πλήρως κάθε σχετική και διαθέσιμη πληροφορία (συμπεριλαμβανομένων και των γεγονότων που η αγορά αναμένει ότι θα συμβούν στο μέλλον) κατά τρόπο γρήγορο και ακριβή (..) είναι δηλαδή τίμιες και ορθολογικές.

Αρα η σημερινή μεταβολή της τιμής μιας μετοχής είναι ανεξάρτητη από την χθεσινή μεταβολή, οι μεταβολέ ςδηλαδή, σε μια αποτελεσματική αγορά, θα είναι τυχαίες μεταβλητές που ακολουθουν μια τυχαία διαδικασία (Random Walk).
[ Η πραγματικότητα βέβαια μας δείχνει εμπειρικές και θεωρητικές προκλήσεις όπως : Φούσκες Τιμών, Ημερολογιακές Ανωμαλίες (January Effect, Monday Effect), Αντίδραση χωρίς Νέες Πληροφορίες (17 Οκτωβρίου 1987 πτώση DOW 22,6% Χωρίς σημαντικά νέα), Κέρδη από Contrarian and Momentum Στρατηγηκές, Morning sunshine Effect, Μόνιμες αποκλίσεις από τις τιμές ισορροπίας πχ εισαγωγή Yahho at S&P500 άνοδος κατά 24% σε μία μέρα χωρίς εκμετάλευση από τους arbitrageurs]

Oι Kahneman & Tversky ανέπτυξαν το 1979 την Θεωρία Προοπτικής (Prospect Theory).
Οι άνθρωποι δίνουν μεγαλύτερη στάθμιση (over-weigh) σε ενδεχόμενα που θεωρούνται βέβαια (certain) σε σχέση με ενδεχόμενα που θεωρούνται απλά πιθανά (Certainty Effect)

(.) Η προτίμηση μεταξύ αρνητικών προοπτικών είναι η ακριβής αντανάκλαση των προτιμήσεων μεταξύ των θετικών προοπτικών. (Reflection Effect)

Εαν αλλάξουμε τον τρόπο παρουσίασης των πιθανοτήτων ή/και ενδεχομένων του προβλήματος τα άτομα μπορεί να αλλάξουν προτιμήσεις.
Η αξία της χρησιμότητας δεν μετριέται από τα άτομα με τελικές καταστάσεις πλούτου αλλά με τις μεταβολές στον πλούτο
Η συνάρτηση αξίας θα είναι (α) οριζόμενη με βάση αποκλίσεις από ένα σημείο αναφοράς, (β) γενικά κοίλη για τα κέρδη και συνήθως κυρτή για τις ζημίες, και (γ) πιο απότομη (steeper) στην περιοχή των ζημιών από ότι στην περιοχή των κερδών. [Οι ζημίες επηρεάζουν περίπου 2,25 φορές παραπάνω από την χαρά που δίνουν αντίστοιχα κέρδη]

Στην Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική θεωρείται ότι οι άνθρωποι παίρνουν συχνά αποφάσεις και λύνουν προβλήματα βασιζόμενοι σε "ευριστικούς κανόνες" (heuristics) και με μελοληψία (bias) και επίσης η παρουσίαση/διατύπωση/πλαισίωση (framing) του προβλήματος επηρεάζει την απόφαση.
Οι επόμενες υποενότητες εξετάζουν τους βασικότερους ευριστικούς κανόνες και συμπεριφορές που ενδεχομένως επηρεάζουν άμεσα τις επενδυτικές αποφάσεις.
*Αντιπροσωπευτικότητα (Representativeness)
*Αγελαία Συμπεριφορά (Herd Behavior)
*Υπερ-αυτοπεποίθηση (Overconfidence)
*Αγκίστρωση (Anchoring) και Συντηρητισμός (Conservatism)
Ενας ειδικός τύπος συντηρητικής συμπεριφοράς είναι και η αποστροφή για την αβεβαιότητα (Aversion to Ambiguity) δηλαδή ο φόβος που έχουν οι άνθρωποι για το άγνωστο ή για περιπτώσεις όπυ οι κατανομές πιθανοτήτων δεν είναι υποκειμενικά γνωστές. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι τείνουν να παίρνουν πιο "ασφαλείς" αποφάσεις. Παρατηρήστε ότι στην πραγματικότητα οι πιθανότητες ΣΠΑΝΙΑ είναι γνωστές. Ο Knight (1921) ορίζει τον κίνδυνο ως ένα στοίχημα με γνωστές παραμέτρους (δηλαδή κατανομές πιθανοτήτων) και την αβεβαιότητα σαν ένα στοίχημα με άγνωστες παραμέτρους (κατανομές πιθανοτήτων) και θεωρεί ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν την αβεβαιότητα περισσότερο από τον κίνδυνο.
*Μεροληψία Διαθεσιμότητας (Availability Bias)
Οι άνθρωποι συχνά κάνουν μεροληπτικές κρίσεις σχετικά με την πιθανότητα να συμβεί ένα γεγονός με βάση το πόσο εύκολα μπορούν να νακαλέσουν στην μνήμη τους παρόμοια γεγονότα. Αυτό οδηγεί στο να δίνουν οι άνθρωποι μεγαλύτερη αβύτητα (υπερ-σταθμίζοντας) σε πληροφορία που μπορεί να ανακληθεί εύκολα από την μνήμη ή σε πληροφορία που έχει κάνει μεγάλη εντύπωση.
*Το Λάθος του Παίκτη (Gambler's Fallacy)
*Κανόνας των Συναισθημάτων (Affect Heuristric)
Οι άνθρωποι συχνά έχουν την ψευδαίσθηση ότι παίρνουν ορθολογικές αποφάσεις όταν στην πραγματικότητα πρώτα αποφασίζουν και μετά προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις τους.
*Φόβος της Μετάνοιας (Fear of Regret)
*Το σύνδρομο της προσωπικής επιλογής (Touchy-feely syndrome)
*Διατύπωση και πλαισίωση της προοπτικής (Framing)
*Νοητική Λογιστική (Mental Accounting)
*Το φαινόμενο του διαθέσιμου χρήματος (House Money Effect)
*Μυωπική αποστροφή της Ζημίας (Myopic Loss Aversion)

Σπύρος Ι. Σπύρου
Εισαγωγή στην Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική
Κεφαλαιαγορές & Επενδυτική Ψυχολογία